|
ویژگی |
ارزش |
واحد |
|
تعداد تخم تولیدی در یک سال |
100 - 30 |
عدد |
|
قابلیت هچ |
98 - 60 |
درصد |
|
قابلیت باروری |
90 - 30 |
درصد |
|
قابلیت ماندگاری جوجه ها |
90 به بالا |
درصد |
شترمرغ ماده در سن 3-2 سالگی و شترمرغ نر در سن 4-3 سالگی به بلوغ جنسی کامل می رسند و در صورتیکه در شرایط مناسب و با امکانات کافی پرورش داده شوند تا بیش از 40 سال باروری خود را حفظ خواهد کرد.در فصل جفتگیری شترمرغ های نر و ماده با علائم خاصی تمایل خود را به جفتگیری نشان می دهند که در نرها این علائم شامل قرمزی نوک و ساق پا و در ماده ها بروز رفتارهایی خاص مانند بال زدن با بالهایی افتاده، نوک زدن و افتادگی سر می باشد.
در زمان رقص جفتگیری شترمرغ نر بر روی زانو نشسته و با باز نمودن بالها و به حرکت در آوردن آنها از یکسو به سوی دیگر و همچنین تکان دادن گردن ماده را به جفتگیری دعوت می نماید و در این هنگام شترمرغ ماده با خوابیدن بر روی زمین و مالیدن گردن و سر خود به خاک تمایل خود را به دعوت شترمرغ نر اعلام می دارد، در این هنگام شترمرغ نر پای چپ خود را نزدیک شترمرغ ماده گذاشته و پای راست خود را دور کمر آن قرار می دهد و سپس آلت نرینه خود را وارد کلوآک ماده می نماید.
عملیات جفتگیری عموماً در صبح و یا بعدازظهر انجام گرفته و معمولاً 3-1 دقیقه به طول می انجامد. 
طول فصل جفتگیری و تولیدمثل به طور معمول شش ماه و از اواسط اسفند تا اواسط شهریور می باشد که البته این مدت با توجه به آب و هوای منطقه و طول مدت گرما، نوع مدیریت و جیرة مصرفی می تواند افزایش یابد و در این مدت هر شترمرغ ماده می تواند بطور متوسط 70-40 تخم تولید نماید (در برخی موارد میزان تولید تخم به ازاء هر ماده حتی به بیش از 100 عدد نیز می رسد.)
البته باید توجه داشت که بدون توجه به نوع آب و هوا و سایر عوامل ذکر شده، بهتر آن است که پس از یکدوره 9-6 ماهه تولید یکدوره کوتاه مدت حداقل سه ماهه را جهت استراحت پس از تولید و تمدید قوای جسمی شترمرغ نر و ماده در نظر گرفته و در این مدت با استفاده از تمهیدات ویژه مانند تغییرات اعمالی در جیره تولید تخم و جفتگیری را متوقف نموده و پس از جداسازی حبس نر و ماده و اعمال برنامه های تغذیه ای ویژه فصل استراحت اقدام به آماده سازی پرندگان جهت فصل تولید آینده نماییم که مطمئناً این امر علاوه بر افزایش کیفیت و کمیت تولیدات فصل آینده نقش به سزائی را در افزایش طول عمر تولیدی پرنده ایفا خواهد نمود بدین ترتیب دور از حقیقت نخواهد بود اگر عنوان کنیم که اعمال یک برنامه مدیریتی و تغذیه ای صحیح و علمی در فصل استراحت اهمیتی کمتر از فصل تولید نخواهد داشت ونحوه عملکرد ما در این دوره کوتاه تضمین کننده کیفیت و کمیت تولید در فصل تولیدی بعدی خواهد بود.
علاوه بر اینکه جدایی در هنگام استراحت باعث آرامش روانی پرنده و اشتیاق بیشتر در جفتگیری در فصل آینده خواهد داشت و همچنین این کنترل ها باعث همزمانی در تولید پرندگان و در نتیجه اعمال مدیریت بهتر و کاهش هزینه می گردد.
با توجه به رفتارشناسی این پرنده و همچنین طولانی بودن عمر تولیدی شترمرغ می توان نتیجه گرفت که نوع طراحی در ساخت و ساز مزارع و میزان فضای اختصاص داده شده به هر پرنده نقش بسیار مهمی را در افزایش یا کاهش کمیت و کیفیت تولید و همچنین سالهای ماندگاری یک پرنده در گلة تولیدی خواهد داشت.
از آنجا که شترمرغ هنوز دارای خصوصیات طبیعی خود بوده و به طور کامل اهلی و رام نشده است این مسئله حائز اهمیت می باشد که در طراحی مزارع حداکثر نزدیکی و شباهت در محیط پرورشی احداثی و آنچه در طبیعت و حیات وحش شاهد هستیم بوجود آید که این امر تاثیر به سزایی را در آرامش روانی پرنده خواهد داشت.
طبق مطالعات بعمل آمده حداقل فضای مورد نیاز جهت نگهداری و پرورش هر قطعه شترمرغ معادل 300-200 مترمربع می باشد که 10-8 متر از این مساحت جهت محافظت پرنده از آب و هوای نامساعد و باران و برف و همچنین وزش باد بایستی مسقف گردد. در نتیجه ما جهت نگهداری هر خانواده 5-3 عضوی شترمرغ نیازمند 1500-900 متر فضای گردشگاه و حدود 50-24 مترمربع فضای مسقف می باشیم که این فضا یا به اصطلاح پن بایستی توسط حصاری به ارتفاع 2-5/1 متر محصور گردد.
جدا کردن پنهای تولیدمثلی از یکدیگر بوسیلة راهروهایی به عرض 2-1 متر می تواند در جلوگیری از مبارزات نرهای گروه های گوناگون موثر واقع گردد.
همچنین اگر مزرعه دارای امکانات لازم است می توان با گشت گیاهان درختچه ها و درختان مناسب در میان این راهروها علاوه بر ایجاد فضایی طبیعی و روح انگیز موجب آرامش بیشتر پرندگان و تاثیر مثبت در تولید می گردد.
پس از آماده سازی پنها و رها سازی پرندگان و پیش از شروع تولید بهتر است یک گودال ساده به ابعاد 4/1-2 متر و عمق تقریبی 20 سانتی متر جهت تهیة مکانی مناسب برای تخمگذاری حفر گردد و با ریختن ماسه یا شن در کف آن مکانی نرم و مناسب را جهت تخمگذاری بوجود آورد.
الف)طبیعی :
در حیات وحش هر شترمرغ پس از گذاشتن 18-12 عدد تخم اصطلاحاً روی آنها خوابیده و مبادرت به جوجه کشی می نماید. با توجه به مسئله استتار و اهمیت آن در طبیعت
محافظت از تخمهای گذاشته شده در طول روز به عهدة شترمرغ ماده و در شب به عهدشترمرغ نر است و ناگفته پیداست که رنگ خاکستری پرندة ماده و همگونی آن با رنگ خاک و همچنین رنگ سیاه جنس نر در شب در این تقسیم کار موثر می باشد.پس از گذشت 45-42 روز از زمان اولین تخمگذاری ما شاهد بیرون آمدن جوجه ها از تخم خواهیم بود توجه داشته باشید که اجازه دادن به شترمرغ های ماده جهت خوابیدن بر روی تخمها در انتهای فصل تولید و انجام جوجه کشی طبیعی موجب رغبت بیشتر پرنده جهت تخمگذاری در فصل آینده و همچنین افزایش کیفیت و کمیت تخمهای تولیدی در فصول آینده خواهد شد.
ب) مصنوعی:
در مزارع صنعتی جهت بدست آوردن حداکثر جوجه از هر شترمرغ ماده اقدام به جمع آوری تخمها و جوجه کشی طبیعی می گردد که بدین ترتیب میزان جوجه های استحصالی به ازاء هر پرنده ماده تقریباً 3-2 برابر حالت طبیعی خواهد بود.
جهت انجام جوجه کشی مصنوعی نیاز اجرائی به تمهیدات ویژه ای می باشد که از آن جمله می توان به ساخت یک بنای جوجه کشی با تمامی مکانهای مورد نیاز و همچنین خرید و نصب دستگاههای مناسب می باشد.
اولین گام جهت شروع جوجه کشی جمع آوری و نگهداری تخمها می باشد. بایستی توجه داشت که تخمها با نهایت وقت جمع آوری گردیده و پس از تمیز کردن و ضدعفونی آنها را در انبار تخم قرار دهیم. توجه داشته باشید مکان مورد نظر جهت نگهداری تخمها بایستی دارای شرایط کاملاً بهداشتی بوده و دارای دما و دما و رطوبت کنترل شده باشد.
معمولاً دمای20 -15 درجه سانتیگراد جهت انبارداری تخم مناسب می باشد که البته این دو فاکتور می توانند با توجه به خصوصیات فیزیکی تخمها منجمله ضخامت پوسته و اندازه تخم و همچنین مدت انبارداری و در مقاطع زمانی مختلف فصل تولید متفاوت باشد، اما فاکتورهایی که در کلیة حالات ثابت می باشد موارد مربوط به بهداشت محل، رعایت کامل مسائل ایمنی، جلوگیری از ورود هر گونه موجودات اعم از حشرات، جوندگان و ... به محل نگهداری و مواردی از این قبیل می باشد. در یک حالت طبیعی بایستی در طول روز حدود 4 بار چرخانده شوند که این امر به تبادلات غذایی بین سفیده و جنین و تبادلات کاری بین محیط خارج و داخل تخم کمک می نماید و پس از گذشت حداکثر 10-8 روز از ورود تخمها به انبار آنها را جهت شروع مرحله جوجه کشی به دستگاههای ستر وارد نمود. توجه داشته باشید که پس از گذشت این مدت و در صورت نگهداری بیش از حد تخمها در انبار این امر می تواند منجر به کاهش قدرت جوجه در آوری تخمها و در مواردی مرگ جنین گردد.
جهت اخذ بهترین نتیجه و درصد درآوری مطلوب همیشه نکات زیر را مد نظر داشته و نسبت به اعمال آنها نهایت دقت را به عمل آورید:
1 ) جمع آوری و حمل و نقل دقیق تخمها
2 ) دقت در انبارداری تخمها در شرایط مطلوب
3 ) دقت کافی در ضدعفونی تخمها جهت پیشگیری از آلودگی های احتمالی
4 ) چرخاندن تخمها
5 ) اعمال رطوبت و دمای مطلوب در هنگام انبارداری و در دستگاهها
6 ) اطمینان از عملکرد مطلوب دستگاههاو کنترل مداوم آنها در طول مدت جوجه کشی
پس از قراردادن تخمها در دستگاههای ستر رطوبت و دمای دستگاه بر روی حالت مطلوب تنظیم می گردد که این در مورد دمای لازم معادل 6/37 – 6/35 درجه سانتی گراد و میزان رطوبت مطلوب معادل 22-16 % می باشد که باز هم بایستی توجه داشت تمامی این اعداد با توجه به خصوصیات فیزیکی و ظاهری تخمها مانند ضخامت پوسته، اندازه، تعداد و اندازه سوراخهای موجود روی تخم و همچنین تعداد تخمهای موجود در دستگاهها می توانند تغییر کنند.
تخمها حدود 40-38 روز در دستگاه ستر قرار گرفته و پس از گذشت این مدت و نزدیک شدن به انتهای مراحل رشد جنین چرخش تخمها در درون دستگاه متوقف شده و پس از نوک زدن جوجه به کیسة هوایی داخل تخم آنها را به دستگاه هچر منتقل کرده و منتظر شکستن پوستة خارجی و خروج جوجه از تخم می گردیم.بعد از گذشت حدود 42 روز از زمان جوجه کشی تخمها حدود 15-11% افت وزن خواهند داشت و در نتیجه کنترل وزن تخمها در طول دوره جوجه کشی می تواند به پیش بینی مراحل جوجه کشی کمک نماید.
در ادامه جهت کسب بهترین نتیجه در امر جوجه کشی موارد زیر را به دقت تحت کنترل داشته و اعمال نمایید:
1 – نگهداری تخمها در دما و رطوبت مناسب و در شرایط بهداشتی کامل
2 – قراردادن تخمها در اتاق پیشگرم جهت گرم کردن اولیة تخمها پیش از ورود به ستر
3 – کنترل دقیق دستگاهها از لحاظ کارکرد و دما و رطوبت مناسب
4 – ضدعفونی دقیق و کامل دستگاهها پیش از ورود تخمها
5 – کنترل دقیق دما و رطوبت در طول دورة جوجه کشی و جلوگیری از نوسان شدید دو فاکتور مذکور
6 – وزن کشی دقیق و مستمر در طول دوره جوجه کشی جهت اطلاع از روند جوجه کشی
7 – انجام کندل در روزی 14 و 32 جوجه کشی جهت اطلاع از روند رشد جنین
8 – توقف چرخش تخمها پس از روی 38
9 – انتقال تخمها به هچر و کنترل روند هچ
10 – ضدعفونی کامل بند ناف جوجه ها و انتقال به اتاق پس هچ و انجام مراقبتهای اولیه پیش از انتقال آنها به سالن اصلی
11 – تهویه و حرارت مناسب در سالن و دستگاهها
پس از گذشت روز 38 بایستی تخمها تحت کنترل دقیق قرار گیرند تا روند نوک زدن جوجه ها به کیسة هوایی دقیقاً کنترل گردد زیرا پس از طی این مدت و با اتمام اکسیژن موجود در تخم، جوجه ها با نوک زدن به کیسة هوایی اکسیژن مورد نیاز را تا زمان خروج از تخم تامین می کنند و گاهی ضعف ذاتی جوجه ها و یا قرارگیری ناصحیح جوجه ها در تخم مانند برگشتگی احتمالی یا وضعیت نامطلوب پا و سر مانع از نوک زدن جوجه به کیسة هوایی می گردد که ادامه این وضع می تواند منجر به خفگی جوجه ها در تخم گردد لذا اطلاع از این حالات و کمک به موقع به جوجه ها می تواند مانع از مرگ آنها گردد.
12 – تامین و در دسترس گذاشتن کلیه قطعات یدکی نظیر فیوزها، المنتها، رطوبت سنجها و ...
پس از تخم در آمدن جوجه ها حدود 6-4 ساعت در دستگاه هچری باقیمانده تا به خوبی خشک شوند و پس از طی این مدت و به محض سرپا ایستادن جوجه ها آنها را به جایگاه مخصوص جوجه ها منتقل می کنیم.بهتر است سالن مخصوص جوجه ها دارای مشخصات زیر باشد: 
1- دیوارها تا سقف کاشی کاری شده باشند.
2- کف سیمان زبر.
3- بستر با ماسه بادی آماده شده باشد.
4 - دارای نورگیر و پنجره کافی باشد.
5 - هواکشهای دمنده و مکنده جهت تهویه مناسب.
6 - دارای سیستم حرارتی کلی بعلاوه لامپهای حرارتی بعنوان مادر مصنوعی.
7- آبخوری و دانخوریهای مناسب.
توجه داشته باشید که پیش از ورود جوجه ها بایستی سالن به طور کامل ضدعفونی شده و درجه حرارت در حدود 35-30 درجه سانتی گراد تنظیم شود سپس آبخوری و دانخوری ها شسته و ضدعفونی شده و در جاهای مخصوص خود قرار گیرند.
درجه حرارت سالن باید در هفته حدود 3-2 درجه کاهش یافته تا در نهایت به درجه هوای محیط طبیعی برسد.
در هنگام انتخاب دستگاههای حرارتی بایستی توجه داشت سیستمی انتخاب گردد که علاوه بر دارا بودن ضریب ایمنی بالا حتی المقدور اکسیژن لازم را از هوای خارج سالن تامین کرده و دی اکسید کربن تولیدی نیز به خارج از سالن هدایت گردد. همچنین برتری با سیستمهایی به روش تابش مستقیم باعث ایجاد گرما در اجسام می گردند. زیرا این سیستمها علاوه بر کاهش هزینه های طراحی نصب اجرا و نگهداری و استهلاک پایین هزینه های جاری کمتری نیز داشته و علاوه بر اینها باعث انتشار گرما در سطوح پایین سالن شده و با گرم کردن کف سالن و بستر علاوه بر ایجاد راحتی بیشتر برای جوجه ها از رشد قارچها و عوامل بیماری زا و همچنین ایجاد رطوبت در بستر و پیامدهای ناشی از آن جلوگیری می نماید که این امر در بازدهی و رشد و سلامت جوجه بسیار موثر می باشد.
